Przy takim trybie życia sporo kasy musiało pójść do kościelnych skarbonek w ramach rozgrzeszania Nic dziwnego,że "pół dekanatu" się na tym "pożywiło" Gdyby ten zwyczaj przetrwał do naszych czasów okoliczne zabytki rozkwitały by...

Ale ruch dzisiaj. Jeżeli mylę się to niech Skuter sprostuje. Ja dam zdjęcia a czołowi przewodnicy PTTK będą opowiadać historię Zawiercia ( głównie kapliczki no i oczywiście kolegiata). Na swój użytek mówiłem znajomym, że dotychczas historia Zawiercia była pisana z wieży kościelnej. I okazuje się na dodatek, że nie z tego kościoła co trzeba. Czy w niedzielę też tak będzie ? Chyba obcując zbyt długo z historią za dużo czytam między wierszami.
Miałem napisać o Skarżycach ale poczekam do przyszłego poniedziałku.Będzie hit albo kit.
Na 100 % będzie śmiesznie.

Post ten można żartobliwie zatytułować "Zawiercie a ekologia" albo "Pierwsza nieudana próba w ramach akcji "Sprzątania lasu" "
Krótko po wydarzeniach poznańskich w czerwcu 1956 roku w okolicach Zawiercia pojawił się balon, Otworzyła się klapa kosza i posypało się "konfeti". Dzielni milicjanci z całego powiatu i UB otoczyli las, nad którym majestatycznie płynął po niebie balon. Jak wynika z załączonego skanu niezbyt dokładnie posprzątali porębski las.
Przypadkowy grzybiarz zdążył wynieść za pazuchą kartkę, która niespodziewanie spadła z nieba.
Jak widać "Hamerykanie" w okolicach Zawiercia "zrócali" nie tylko amerykańską stonkę ziemniaczaną.

Dedykuję ten post poznanemu dzięki forum od niedawna Poznaniakowi a zawsze Zawiercianinowi.

Witam ponownie
Jeszcze raz chciałem wrócic do tematu browarów w Zawierciu, bo im więcej mam informacji tym bardziej wydają się one niespójne.
W międzyczasie uzyskałem następujące informacje:
1914,1922!- odnotowanie w Zawierciu browaru F. Kobuszewskiego - pierwszy raz spotykam sie z tym nazwiskiem.
1914 - Haberman, Windman, Hercberg,
1922 - Haberman, Windman i tu jedyny konkret ul. Apteczna 14,
Windmann, Krakowski - tak jakby w tym roku działały 2 browary
1924 - Haberman, Windman, Hercberg - Książka tel. Zagłebia

[ Dodano: 2008-02-17, 22:16 ]
dok. postu Książka adresowo-reklamowa i telefoniczna Zagłębia śląsko-dąbrowskiego dla przemyslu i handlu na rok 1924.

jak wynika z informacji - browary w Zawierciu dzialały jeszcze po I W.Ś. Za jakiekolwiek informacje, tudzież sprostowania będe wdzięczny.
renard71

Kiedy piję dobre piwo to z reguły czuję też smak wody źródlanej.
Browary były z reguły lokowane nad strumieniami w pobliżu źródeł. Taka lokalizacja
w przypadku Zawiercia miała miejsce w Kromołowie. Natomiast pozostałe przez ciebie
wymienione mogły korzystać z wody z wodociągów.
Wcześniej wymieniłeś gatunki piwa z browaru w Zawierciu.
Nazwy te wskazują raczej na to, że w Zawierciu w browarach tych były tylko rozlewnie tego piwa ( dzisiaj też mamy takie przykłady). Gdyby to były typowe browary zachowałoby się więcej etykiet.
Jeden ze znajomych szuka teraz zdjęcia wnętrza browaru w Kromołowie( wiem, że macie fotografie z zewnątrz). Były tam drewniane koryta doprowadzające źródlaną wodę.
Na allegro bujała się etykieta piwa z Sosnowca ( Renard) gdzie pisze- rozlewnia w Zawierciu.

obecnie byłby problem z czystą, źródlaną wodą, chyba tylko ze studni głębinowej, coraz więcej takich znaków

Witam ponownie
Nie przeczę że część z wymienionych przeze mnie browarów mogła być w rzeczywistości rozlewniami- stare dokumenty sa w pewnych dziedzinach mało precyzyjne. Tym nie mniej wymienienie ich w trzech różnych publikacjach i latach może świadczyć że jednak były to zakłady produkujące piwo. Miałem nadzieję iż może któreś z nazwisk coś wniesie . A tak na marginesie to gdzie w okresie międzywojennym była zlokalizowana ulica Apteczna i czy w jej okolicy mógł byc zlokalizowany zakład przemysłowy w postaci browaru.
Po przeglądaniu starych dokumentów okazalo sie że w Pilicy w latach 70 i 80 także działał browar związany własnościowo z Chrystianem Augustem Moesem. Nie mógł to byc zakład mały bo w latach 80-tych posiadał skład piwa na sposób wiedeński w Warszawie (ul. Zabia 7). Póżniej bądź równolegle działała także duża słodownia( może została z browaru) do co najmniej I W.Ś.
Jeśli chodzi o składy lub rozlewnie piwa z browaru w Sielcu (Sosnowcu) to oprócz Zawiercia były jeszcze w okolicy w Porębie, Olkuszu, Częstochowie i Dąbrowie (do 1914).
Niestety ilośc etykiet nie zawsze świadczy o wielkości browaru choc bezsprzecznie więcej jest znanych etykiet z np. Żywca niż z małego Kromołowa.

O browarze Moesa niewiele wiadomo. Rozbudowany dawał w drugiej połowie XIX wieku roczną produkcję 1000 beczek piwa zwyczajnego i 200 beczek bawarskiego wartą 6000 rubli. Nie mam jednak żadnych informacji czy rozbudowa dotyczyła obiektu zbudowanego przez Moesa czy przejętego po poprzednikach.Pośrednio można przypuszczać,że browar od podstaw powstawał za jego czasów bo wcześniej taki zakład nie jest w historii Pilicy wymieniany. Prawdopodobne browar istniał w pobliżu pilickiego stawu gdzie przy drodze do Złożeńca miał już Moes młyn parowy. Pierwszą słodownię wzniósł kolejny właściciel Pilicy- Leon Epstein w roku 1878. Wyposażona była w maszynę parową o mocy 20 KM i zatrudniała 20 robotników mieląc dziennie 50 korców słodu.Znowu są problemy z lokalizacją. Wiadomo tylko,że wykorzystany został budynek dawnej farbiarni. W 1912 roku kolejny właściciel Pilicy- Kazimierz Arkuszewski -wzniósł drożdżownię w pobliżu słodowni Epsteina. Otwarta została w 1913 roku a zatrudniała 30 robotników.Tym razem nie ma problemu z lokalizacja bo fabryka przetrwała do lat powojennych a mieściła się na terenie,który dzisiaj Zespół Szkół i boisko piłkarskie.Jeszcze parę lat temu widać tam było resztki dawnej lodowni.Po wojnie Drożdżownia został uruchomiona bezpłatnie przez byłych pracowników pod kierownictwem byłego właściciela Janusza Arkuszewskiego.Pracownicy złożyli się na zakup melasy w Kazimierzy Wielkiej. Dwie pierwsze partie produktów zostały skradzione a dyrektora Arkuszewskiego aresztowano.Zakład przejęło Państwowe Zjednoczenie Przemysłu Drożdżowego. Fabryka zatrudniała 22 pracowników. Do 1949 roku trwały przepychanki między Zjednoczeniem a gminą o to kto ma być właścicielem zakładu przy czym obie strony nie chciały tego twierdząc,że firma jest deficytowa. W 1949 fabryka została definitywnie zamknięta.

1/ Ulica Apteczna jest w tym samym miejscu. Znajdziesz ją na planie Zawiercia e-zawiercie
ale raczej śladów browaru tutaj nie znajdziesz.
2/ Jeżeli wymieniasz rozlewnie "Renarda" t o wątpliwości lokalizacyjne mam z Poręba. Gdyby chodziło o miejscowość w pobliżu Zawiercia powinno pisać Poręba Mrzygłodzka,
tutaj nikt nie pamięta o browarze chociaż wszystko możliwe. Są jednak pewne związki a mianowicie Windmanowie byli jednymi z głównych akcjonariuszy fabryki w Porębie no i po sąsiedzku fabryka miała w Zawierciu skład ze swoimi wyrobami przy ul Górnośląskiej.
3/ 1914 rok księga adresowa - nie wymienia się tutaj browarów lecz składy ( hurtownie)
ale nazwiska są te same co w twoich wykazach.Przy ul Towarowej 4 była dodatkowo piwiarnia należąca do włascicieli składu z piwem.
4/ Nie wiem gdzie "leży" informacja o przejęciu browaru w Kromołowie na krótko przed wojną przez sp z oo z Warszawy.

rzeczywiście informacji o browarze w Pilicy jest jak na lekarstwo. Ja jeszcze spotkałem sie z informacja że w latach 70-tych XIX wieku właśćicielami byli sukcesorzy Moesa i wyrabiali 500 000 garncy piwa i porteru. Informacja nieco zaskakująca co do wielkości produkcji bowiem jest to ok. 136 000 wiader czyli ok 10 500 hl. jak na ówczesne czasy to morze piwa. taką wielkość produkcji dopiero za 25 lat osiągną browary gambrinus i korona w Będzinie czy Renard w Sosnowcu. Może więc właśnie zbyt duża produkcja i kłopoty ze zbytem przyczyniły sie do upadku browaru.
Przesłane przez Ciebie zdjęcia są bardzo ciekawe, zwłaszcza pierwsze i może coś wniosą do wiedzy o ówczesnej Pilicy. Przyglądając się mu dokładnie nie sposób nie zauważyc, że najwyższa część budynku ma na dachu charakterystyczny dla słodowni komin zwany parnikiem. co do tego nie ma wątpliwości. nie wiem jaka jest technologia w drożdzowniach, ale jeśli niczego takiego tam nie znają, to ta część budynku na pewno kiedyś była słodownią.
W załączeniu widok browaru w Sławkowie w latach 30-tych. Dla mnie znaczące podobieństwo.

[ Dodano: 2008-02-21, 21:16 ]
dzięki za info odnośnie ul. Aptecznej. Co do składu w Porebie to rzeczywiściae na znanych etykietach napis Poręba jest w cudzysłowiu, do tej pory odbierałem to jako miejscowośc, teraz można sie nad tym zastanawiać tym bardzie że Zawiercie, olkusz czy Dabrowa są bez tego "..."
ja też nie mam informacji że w Porębie był browar - na podstawie znanych etykiet myślałem że był skład piwa (obecnie powiedziałoby się skład patronacki, firmowy".
To że w Książce Adresowej wymienia sie jako składy podane przeze mnie browary w Zawierciu to rzeczywiście jakaś dziwna sprawa . Ja z 1914 mam 2 żródla podające 2 browary w Zawierciu.Ale przecież sam podałeś rok 1915 jako żródło informacji o browarze Hercberga i nazwisko na F-nie pamietam!!!czyli nie było w 1914 a w1915 były???
nie za bardzo wiem o co chodzi z tekstem odnośnie Kromołowa. czy ja pisałem że przez spółkę z Warszawy? Informacja z 1938 roku mówi że właścicielem było Towarzystwo Eksploatacji Browaru "Nad Wartą". na podstawie zachowanej etykiety była to Sp.z o.o.

Czy w źródle Twojej informacji o produkcji piwa przez sukcesorów Moesa jest jednoznacznie wymieniona nazwa Pilicy? Moes miał olbrzymi kompleks fabryczny w Choroszczy pod Białymstokiem a tam produkcja piwa była bardziej znana. Za czasów jego poprzednika- Branickiego-browarów było 15 w tym 13 żydowskich. Spis pruski z końca XVIII wieku wykazał 8 browarów i 8 gorzelni. Kompleks fabryczny Moesa liczył 20 budynków produkcyjnych, 11 budynków mieszkalnych, szkołę, piekarnię, 2 sklepy, aptekę i zbór ewangelicki. Czy Moesowie byli również właścicielami choroskich browarów tego nie wiem ale tam spora produkcja nie byłaby dziwną. Moesowie sprzedali Pilicę w 1874 roku pozostawiając sobie Wierbkę i Sławniów. W tym czasie interesy bawełniane szły raczej marnie więc dziwnym byłoby sprzedawanie kury znoszącej złote jajka. O jakimkolwiek browarze w Pilicy nie wspomina też Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego a pojawiają się w nim wzmianki o znacznie mniejszych zakładach. W 1894 roku w składzie majątku Pilica przy kolejnej sprzedaży (Karol Brzozowski sprzedawał ją senatorowi Puchale) wymieniane są słodownia i browar. Najwyraźniej chodzi i browar "pomoesowski" i słodownię wystawiona przez Epsteina. Browar tak duży jak wymieniłeś nie mógł przejść niezauważony w historii miasteczka stąd moje poważne wątpliwości. czy informacja o składzie piwa w warszawie wymienia jakieś imiona lub inicjały Moesów? Na tej podstawie można coś ustalić bo wiadomo kto dziedziczył Wierbkę i Sławniów a kto Choroszcz.

Kupą mocniejsi.
"Poręba" może oznaczać skrót Tow Akc "Poręba" albo Tow "Poręba do 1898 roku.
Juz po napisaniu wcześniejszego postu analizując to co napisal alkosander doszedłem do wniosku że z rozlewnią w Porębie było to możliwe. Z uwagi na brak czasu nie byłem jeszcze w jednym z archiwum, gdzie zachowały się szczątki korespondencji pomiędzy Tow "Poręba" a cukrownią w Kazimierzy Wielkiej. Możliwe były w tym układzie transakcje wiązane. Były tutaj dwa budynki o podobnej budowie jak w Sławkowie i Pilicy.
W miejscowym slangu nazywane gorzelniami( podobne były na posiadanych rysunkach gorzelnie np w Skarżycach). Jeden z nich mam na zdjęciu przed rozbiórką a drugi od I wojny a może od powstania styczniowego pełni funkcję budynku mieszkalnego( taką pisaną informację posiadam z 1870 roku chociaż mogło to również oznaczać ilość mieszkańców przy gorzelni).

Jeszcze jedna informacja znalazła się w notatkach - w 1904 roku wymieniana jest w Pilicy Fabryka Krochmalu i Słodu "Pilica" będąca własnością wspomnianego w poprzednim poście Z.Puchały. Zatrudnienie -25 osób.Wartość rocznej produkcji 120 000 rubli.Jest bardzo prawdopodobnym,że zakład funkcjonował w obiekcie wystawionym przez Epsteina.Skoro w 1904 roku firma prosperowała co najmniej przyzwoicie to i w 1912 powinna być w dobrym stanie. Być może więc stwierdzenie oznacza bardzo bliskie sąsiedztwo- tak bliskie,że oba obiekty tworzyły-od razu lub z czasem-całość.To oczywiście na dzisiaj jedynie luźna hipoteza.

[/guote] czy ja pisałem że przez spółkę z Warszawy? Informacja z 1938 roku mówi że właścicielem było Towarzystwo Eksploatacji Browaru "Nad Wartą". na podstawie zachowanej etykiety była to Sp.z o.o.[/quote]
Nie pisalem o twoim poście ale chyba było to w wykazie spółek :Towarzystwo Eksploatacji Browaru "Nad Wartą" z siedzibą w Warszawie.
Odnośnie "Poręby" był to wówczas "kombinat" .Często w tym okresie wynajmowano
hale produkcyjne innym firmom. Jedna z hal fabrycznych była wykorzystywana przez
Gerlacha z Warszawy gdzie składano obrabiarki.
Poniżej wspomniany wczesniej budynek gorzelni.

W moim żródle informacji niestety nie ma że chodzi o Pilicę, jest to zapis odnośnie Zarzecza (chyba dziś część Pilicy). Zapis o wielkości produkcji rzeczywiście niewiarygodny może wkradło sie przekłamanie i np było w rzeczywistości o jedno zero mniej. Informacja o składzie piwa pochodzi od znajomego w W-wie, który wertuje stare gazety, książki adresowe w Bibliotece Narodowej. Będę sie z nim widział w środę to skseruję lub zeskanuje to ogłoszenie.
Podane na 1904 rok dane świadcza że nie był to mały zakład i masz racje jak działał w 1904 to pewnie i w 1912 (złoty okres dla prod. piwa i słodu). jak dla mnie może rzeczywiście K. Arkuszewski pobudował drożdzownie tuż obok słodowni (może ten biały budynek na pierwszym planie). Ciekaw jestem czy drożdżownia zlokalizowana była na Zarzeczu bo w tym momencie można przypuszczać że w pobliżu siebie były zlokalizowane równocześnie lub w różnych okresach czasu zakłady które cały czas miały coś wspólnego z przemysłem fermentacyjnym.

Rzeczywiście pisanie składu w "'..."" może oznaczać że nie chodzi o miejscowośc a o zakład (też zlkoalizowany w tej miejscowości). Sama etykieta pochodzi z przełomu wieków XiX i XX, na pewno przed 1904 (tj. uzyskaniem praw miejskich przez Sosnowiec). Możliwe jest że Tow "Poręba" prowadziło w ramach swojej różnorodnej działalności i skład piwa (może gł. dla swoich pracowników).
Odnosnie zdjęcia gorzelni - może to rzeczywiście były gorzelnie-ja nie mam informacji że w Porębie był browar - a do prowadzenie składu często wystarczało jedno pomieszczenie (lub dw)- jeśli był tzw "obciąg" na butelki.
Troche z innej beczki...Wiem że od lat 50-tych była w Porębie rozlewnia piwa pewnie GS lub WWG i RP- czy może wiesz gdie była zlokalizowana?